OBSERWATORKA / OBSERWATOR (*)
1. Wyznaczyła / wyznaczył strony świata za pomocą busoli, słońca, gwiazd i drzew.
2. Poruszała / poruszał się bezszelestnie po pomieszczeniu zamkniętym i w terenie,
czołgając się i maskując swoją obecność. Rozpoznała / rozpoznał w lesie ślady
ludzi, zwierząt i pojazdów.
5. Uczestniczyła / uczestniczył w biegu terenowym poruszając się według znaków
patrolowych.
6. Zapamiętała / zapamiętał przebytą drogę w terenie leśnym i w mieście, wróciła
/ wrócił nią samodzielnie bez błądzenia.

TERENOZNAWCA (* *)
1. Oceniła / ocenił prawidłowo odległość od wyznaczonego punktu, wykorzystując
zasady określania odległości w terenie.
2. Dokonała / dokonał pomiaru niedostępnych obiektów w terenie: wysokości drzewa,
szerokości rzeki.
3. Trafi ła / trafi ł do wyznaczonego miejsca w nieznanym terenie na podstawie szkicu
lub mapy.
4. Poprowadziła / przeprowadził patrol w terenie, posługując się busolą i bezbłędnie
docierając do miejsca oznaczonego na mapie.
5. Wytypowała / wytypował w nowym terenie miejsce na biwak drużyny, rozplanowując
jego rozbicie.

TOPOGRAF (* * *)
1. Wyznaczyła / wyznaczył strony świata według przedmiotów terenowych w nocy i
w dzień oraz według słońca i zegarka.
2. Trafi ła / trafi ł według mapy do odległego o kilka kilometrów obiektu, wykonując
w czasie marszu szkic drogi z zastosowaniem właściwej skali.
3. Naniosła / naniósł na powiększony przez siebie wycinek mapy lub planu miasta
uzyskane w czasie zwiadu terenowego informacje o znajdujących się tam ważnych
obiektach.
4. Uzyskała / uzyskał informacje o ważnych obiektach w nieznanym terenie, korzystając
z Internetu i naniósł / naniosła je na przygotowywany dla potrzeb drużyny
fragment planu miasta.
5. Przeszkoliła / przeszkolił młodszych w zakresie znajomości znaków patrolowych
i topograficznych.

KARTOGRAF (mistrzowska)
1. Wykonała / wykonał z pamięci szkic sytuacyjny terenu.
2. Dokonała / dokonał pomiaru terenu nadającego się na urządzenie obozu lub
dziecięcego placu zabaw. Wykonała / wykonał dokładny plan.
3. Wykreśliła / wykreślił mapę wybranego terenu (zaktualizowała / zaktualizował
starą mapę) na potrzeby obozu, gry terenowej, rajdu itp.
4. Przygotowała / przygotował trasę imprezy na orientację i biegu terenowego
z przeszkodami.
5. Przeprowadziła / przeprowadził w drużynie (szczepie) szkolenie z terenoznawstwa.
6. Wyznaczyła / wyznaczył sobie dodatkowe zadania mistrzowskie.

WSKAZIDROGA (*)
1. W czasie gry lub zwiadu terenowego poprowadziła / poprowadził zastęp do określonego
miejsca odległego o 2−3 km, odszukała / odszukał wyznaczony obiekt.
2. Na planie zaznaczyła / zaznaczył nazwy ulic i placów oraz ważne obiekty − ośrodek
zdrowia, aptekę, pocztę, straż pożarną, posterunek policji itp.
3. Poznała / poznał najbliższy obiekt godny zwiedzenia (zabytek, muzeum, osobliwość
przyrodniczą itp.) i opowiedziała / opowiedział o nim na zbiórce zastępu.
4. Wyszukała / wyszukał interesujące informacje o swojej miejscowości w przewodniku,
encyklopedii, Internecie oraz przedstawiła / przedstawił je zastępowi.

PRZEWODNICZKA / PRZEWODNIK PO… (* *)
mieście, okolicy, miejscach pamięci narodowej, muzeach itp.
Kanon wymagań sprawności:
1. Poznała / poznał historię swojego regionu. W sposób szczególny interesuje się
wybranym okresem lub miejscem.
2. Opracowała / opracował trasę kilkugodzinnej wycieczki i wykonała / wykonał
projekt folderu turystycznego o niej.
3. Nawiązała / nawiązał niezbędne kontakty z gospodarzem terenu oraz obiektów i
placówek ujętych w opracowaniu propozycji trasy wycieczkowej.
4. Przeprowadziła / prowadził dla kolegów / koleżanek ze swojego środowiska lub
przyjezdnych wycieczkę opracowaną przez siebie trasą.

KRAJOZNAWCA (* * *)
1. Oprowadziła / oprowadził trzy wycieczki po swoim mieście (okolicy), wykazując
się znajomością jego historii, zabytków i ciekawych obiektów.
2. Pokierowała / pokierował sporządzeniem informacji o walorach turystycznych
okolicy na podstawie zajęć terenowych i literatury (geografia i historia okolicy,
system połączeń komunikacyjnych, przemysł i rolnictwo, obiekty historyczne i
przyrodnicze, sztuka, zwyczaje ludowe itp.).
3. Zaplanowała / zaplanował cykl wycieczek do miejsc ciekawych pod względem historycznym,
przyrodniczym lub geograficznym, posługując się mapami i przewodnikami.
4. Zorganizowała / zorganizował dla młodszych zwiad etnograficzny lub konkursy,
np. znajomości stylów architektonicznych, z zakresu historii ruchu krajoznawczego,
historii sztuki regionu.
5. Uczestniczyła / uczestniczył w trzech wycieczkach krajoznawczych w różnych regionach
Polski.

ŁAZIK (*)
1. Skompletowała/skompletował ekwipunek turystyczny.
2. Uczestniczyła / uczestniczył w kilku wycieczkach, ubierając się stosownie do
warunków terenowych i pogodowych, zabezpieczając się przed przegrzaniem,
przemoczeniem oraz otarciem stóp.
3. Poprawnie spakowała / spakował plecak, zabierając tylko rzeczy przydatne na wyprawie.
4. Poznała / poznał zasady poruszania się po drogach.
5. Uczestnicząc w wycieczkach i rajdach, zawsze zachowuje pogodę ducha, mimo
trudów wędrowania.

TRAMP (* *)
1. Odbyła / odbył co najmniej pięć samodzielnych wypraw w promieniu kilku kilometrów
od miejsca zamieszkania.
2. Poznała / poznał zasady bezpiecznego marszu (tempo, odpoczynek, obciążenie,
przepisy ruchu drogowego).
3. Nocowała / nocował w lesie bez namiotu, a także w nieznanej miejscowości,
korzystając np. ze schroniska PTSM.
4. Zorganizowała / zorganizował biwak zastępu (drużyny), rozbijając go, a następnie
likwidując bez pozostawienia śladów.

WĘDROWIEC (* * *)
1. Przedstawiła / przedstawił na zbiórce drużyny najpiękniejsze regiony turystyczne
w Polsce.
2. Zorganizowała / zorganizował dla drużyny wycieczki o różnej tematyce, m.in.
krajoznawcze, przyrodnicze, historyczne.
3. W czasie obozów wędrownych zainteresowała / zainteresował się historią poznawanych
miejsc i żyjących tam ludzi.
4. Zorganizowała / zorganizował rajd według opracowanego przez siebie programu
i trasy.
Funkcje sprawności mistrzowskich pełnią uprawnienia PTTK:
▪ przewodnik po obiekcie, np. po pałacu w Wilanowie, kopalni soli w Wieliczce,
▪ przewodnik po mieście, np. po Krakowie,
▪ przewodnik terenowy, np. po regionie,
▪ przewodnik górski po wybranym paśmie,
▪ przodownik turystyki pieszej,
▪ przodownik turystyki górskiej.

WŁÓCZĘGA NIZINNY (* *)
1. Spędziła / spędził dziesięć dni na wycieczkach, przemierzając pieszo szlaki nizinne.
2. Wskazała / wskazał na mapie trasy trzech ostatnich wędrówek przebytych z drużyną.
3. Zapoznała / zapoznał się z publikacjami dotyczącymi atrakcji turystycznych swojego
regionu (np. przewodniki, strony internetowe). Najciekawsze przedstawiła
/ przedstawił na zbiórce zastępu.
4. Uczestniczyła / uczestniczył w dwóch kilkudniowych wycieczkach pieszych w terenie
nizinnym.

WYGA (* * *)
1. Poprowadziła / przeprowadził dwie przynajmniej trzydniowe wędrówki grupy po
zaplanowanym przez siebie szlaku, pod opieką pełnoletniego opiekuna.
2. Zdobyła / zdobył srebrną Odznakę Turystyki Pieszej.
3. W charakterze wyczynu odbyła/odbył w terenie nizinnym wielogodzinną,
nieprzerwaną wędrówkę.
4. Ukończyła / ukończył kurs pierwszej pomocy.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 29
Funkcję sprawności mistrzowskiej pełnią uprawnienia młodzieżowego organizatora
turystyki PTTK lub organizatora turystyki PTTK.

WŁÓCZĘGA GÓRSKI (* *)
1. Zdobyła / zdobył pięć szczytów wybranego pasma górskiego.
2. Spędziła / spędził dziesięć dni na całodniowych wycieczkach górskich.
3. Prawidłowo wypełniła / wypełnił książeczkę Górskiej Odznaki Turystycznej.
4. Zapoznała / zapoznał się z publikacjami dotyczącymi atrakcji turystycznych swojego
regionu (np. przewodniki, strony internetowe). Zachęciła / zachęcił harcerki
/ harcerzy z drużyny do zwiedzania proponowanych atrakcji.

WYGA GÓRSKI (* * *)
1. Zdobyła / zdobył trzy szczyty wybranych dwóch pasm górskich.
2. Ukończyła / ukończył kurs pierwszej pomocy. Stosuje zasady racjonalnego uprawiania
turystyki górskiej, umie obliczyć czas marszu, zna niebezpieczeństwa gór.
3. Ma ekwipunek turystyczny niezbędny do wędrówki po górach i odpowiednio go
konserwuje.
4. Wykonała / wykonał kronikę kilkudniowej wędrówki w wybranym paśmie górskim,
uzupełniła / uzupełnił ją o informacje z fachowej literatury i przedstawiła
/ przedstawił ją na forum drużyny.
5. Była / był na dwóch obozach wędrownych w górach.

WSPINACZ (* *)
1. Zna terminologię wspinaczkową (nazwy sprzętu, komendy, slang wspinaczkowy).
3. Poznała / poznał biografię wybitnego alpinisty i przedstawiła / przedstawił jego
sylwetkę na zbiórce zastępu.
4. Regularnie uczestniczy w zajęciach na ściance wspinaczkowej.
5. Pod opieką instruktora pogłębia swoje umiejętności, pokonując coraz trudniejsze
trasy.

WSPINACZ DOSKONAŁY (* * *)
1. Skompletowała / skompletował podstawowy sprzęt wspinaczkowy (uprząż, przyrząd
asekuracyjny, karabinek, buty wspinaczkowe, karabinek, ewentualnie lina).
2. Przeczytała / przeczytał wybraną pozycję dotyczącą wspinaczki skałkowej.
3. Przeprowadziła / przeprowadził zbiórkę zastępu lub drużyny przybliżającą techniki
wspinaczki oraz asekuracji.
4. Systematycznie podnosi swoją sprawność fizyczną, uprawiając wybraną dyscyplinę
sportu. Regularnie trenuje na ściance wspinaczkowej.
5. Pod opieką doświadczonego instruktora wspinaczki pokonała / pokonał trasę
skalną o trudności minimum VI.
Funkcję sprawności mistrzowskiej pełnią karta wspinacza i karta taternika.

GEOLOG (* * *)
1. Na podstawie swoich obserwacji i wiedzy zdobytej w podróżach i wycieczkach
scharakteryzowała / scharakteryzował podstawowe typy krajobrazu Polski: wysokogórski,
górski, wyżynny, nadmorski, pojezierza i nizinny.
2. Odwiedziła / odwiedził teren wydmowy (nadmorski lub sandrowy), oglądając
meandry rzeczne i pradolinę rzeki.
3. Zwiedziła / zwiedził jaskinię. Wie, jakie procesy ją kształtowały. Potrafi nazwać
podstawowe formy naciekowe.
4. Rozróżniła / rozróżnił kilka rodzajów skał, prezentując kolegom swoje zbiory kamieni.
5. Przygotowała / przygotował prezentację dla zastępu / drużyny na temat wybranego
zagadnienia geologicznego.

TURYSTKA ROWEROWA / TURYSTA ROWEROWY (*)
1. Zna zasady bezpiecznego poruszania się pojazdu jednośladowego po drodze.
2. Potrafi rozróżnić części roweru, konserwować je i wykonać drobne naprawy.
3. Wzięła / wziął udział w rajdach rowerowych, zdobywając co najmniej 30 punktów
na Kolarską Odznakę Turystyczną.
4. Poznała / poznał szlaki i ścieżki rowerowe w pobliżu miejsca swojego zamieszkania,
opisała /opisał je w dzienniczku turysty rowerowego do własnego użytku.
5. Przygotowała / przygotował rower i ekwipunek do wyprawy (światła, koła, apteczka,
mapa).

KOLARZ (* *)
1. Zdobyła / zdobył kartę rowerową lub motorowerową. Umie czytać mapę i posługiwać
się busolą.
2. Zdobyła / zdobył małą brązową Kolarską Odznakę Turystyczną.
3. Zorganizowała / zorganizował dla zastępu / drużyny zbiórkę popularyzującą turystykę rowerową, przedstawiła /przedstawił na niej sprzęt rowerowy i pamiątki ze
swoich wypraw.
4. Opracowała / opracował plan i przeprowadziła / przeprowadził ciekawą wycieczkę
z biwakowaniem, uwzględniając różnice wzniesień i nawierzchni oraz przygotowanie
turystyczne uczestników wyprawy rowerowej.

KOLARZ TURYSTA (* * *)
1. Zdobyła / zdobył małą srebrną Kolarską Odznakę Turystyczną. Wzięła / wziął
udział w rowerowym obozie wędrownym.
2. Przedstawiła / przedstawił dziennik swoich wypraw lub inne materiały (fotografie, szkice, rysunki, itp.) dotyczące historii, osobliwości przyrodniczych oraz
geologicznych zwiedzanych miejscowości.
3. Zorganizowała / zorganizował rajd rowerowy dla drużyny.
4. Poznała / poznał zasady konserwacji sprzętu rowerowego i propaguje tę wiedzę
w swojej drużynie.

NARCIARKA KLASYCZNA / NARCIARZ KLASYCZNY (*)
1. Poznała / poznał dwa kroki biegowe na nartach.
2. Wykonała / wykonał zjazd pod bramkami z kijów, zmieniając kierunek jazdy
przestępowaniem i hamując pługiem.
3. Rozróżniła / rozróżnił trzy gatunki śniegu i umie przygotować narty do różnych
warunków śniegowych.
4. Potrafi wymienić olimpijskie dyscypliny narciarskie.
5. Uczestniczyła / uczestniczył w wycieczkach narciarskich, przebywając jednorazowo
co najmniej 5 km, a w sumie minimum 30 km.

NARCIARKA BIEGOWA / NARCIARZ BIEGOWY (* *)
1. Uczestniczyła / uczestniczył w co najmniej pięciu wycieczkach narciarskich,
podczas których przebyła / przebył jednorazowo minimum 10 km.
2. Opracowała / opracował trasę wycieczki narciarskiej na podstawie mapy topograficznej, zaplanowała / zaplanował ekwipunek indywidualny i zbiorowy na trasę.
3. Potrafi udzielić pierwszej pomocy w wypadku narciarskim.
4. Zna zasady bezpiecznego poruszania się na nartach w terenie.

NARCIARKA TURYSTKA / NARCIARZ TURYSTA (* * *)
1. Zjeżdżała / zjeżdżał w skos i na wprost stoku, zmieniając kierunek jazdy przestępowaniem.
2. Zjeżdżała / zjeżdżał pługiem, wykonując łuki z pługu, cristianię do stoku i od
stoku oraz „w tył zwrot” na stoku.
3. Scharakteryzowała / scharakteryzował kombinację klasyczną i alpejską.
4. Zaplanowała / zaplanował wycieczkę narciarską, biorąc pod uwagę możliwości
uczestników. Podczas wycieczek przebyła/przebył w sumie 75 km.
5. Ukończyła / ukończył kurs pierwszej pomocy, przestrzega zasad poruszania się
w terenie górskim w czasie zimy. Zna rejony działania GOPR i TOPR oraz ich telefony
alarmowe, wie, jak wezwać pomoc w inny sposób (Międzynarodowy Kod
Górski, race, flary).

WIOŚLARKA / WIOŚLARZ (*)
1. Scharakteryzowała / scharakteryzował zasady bezpieczeństwa na wodzie i komendy
żeglarskie oraz zasady pokonywania przeszkód wodnych.
2. Wykonała / wykonał następujące czynności: przygotowanie kajaka, kanadyjki
lub łodzi wiosłowej do rejsu, rozlokowanie niezbędnego ładunku, wodowanie,
wsiadanie i wysiadanie.
3. Wiosłowała / wiosłował na kajaku.
4. Wiosłowała / wiosłował jednym i dwoma wiosłami w dulkach,
5. Umie wiosłować „na śrubkę” i „na pych”.

KAJAKARKA / KAJAKARZ (* *)
1. Zdobyła / zdobył kartę pływacką.
2. Płynęła / płynął 200 m kajakiem, utrzymując kurs.
3. Uczestniczyła / uczestniczył w całodniowej wycieczce kajakowej, przygotowując
wcześniej kajak i wyposażenie do wyprawy.
4. Poznała / poznał przepisy bezpieczeństwa na wodzie, sposoby zachowania się w
przypadku przewrócenia kajaka i udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym
(postępowanie z tonącym, pierwsza pomoc w przypadku udaru słonecznego i
cieplnego, oparzenia, wychłodzenia organizmu).
5. Konserwowała / konserwował kajak przed sezonem i po nim, wykonując przy tym
drobne naprawy.

KAJAKARKA TURYSTKA / KAJAKARZ TURYSTA (* * *)
1. Przebyła / przebył co najmniej trzy szlaki kajakowe, stosując się do śródlądowego
prawa drogi.
2. Zna kryteria oceny oraz umiejętnie ocenił stan wody, nurt, mieliznę i głębię.
Do wniosków płynących z oceny sytuacji dostosował swoje zachowanie na wodzie.
3. Zorganizowała / zorganizował wycieczkę wodną, przygotowując apteczkę, ekwipunek
i wyposażenie kajaka lub łodzi, planując zaprowiantowanie stosownie do
warunków zaopatrzenia na trasie.
4. Potrafi zachować się w przypadku przewrócenia kajaka, w razie potrzeby udzielić
pierwszej pomocy.
5. Wiosłowała / wiosłował w kajaku, szalupie lub łodzi, na jedno i dwa wiosła, „na
pych” i „na śrubę”.